Κώστα Σκορδούλη Φιλοσοφία και επιστήμη στα κείμενα του Λ. Τρότσκι, εκδ. Ίαμος, 1995
Ο Κ. Σκορδούλης προσεγγίζει ορισμένες πλευρές του φιλοσοφικού στοχασμού του Λ. Τρότσκι όπως αναδεικνύονται κυρίως μέσα από τη μελέτη των Φιλοσοφικών του Τετραδίων (193335) και των κειμένων του για την επιστήμη που έγραψε ως υπεύθυνος της επιτροπής για τη Βιομηχανία και την Τεχνολογία (1925).
Στους κύκλους των οργανικών διανοουμένων του σοσιαλιστικού κινήματος έχει αρχίσει μια δύσκολη πορεία για την επιστημονική ανασυγκρότηση του απελευθερωτικού οράματος της κοινωνίας. Μια πορεία που σε μεγάλο βαθμό εμπεριέχει και το στοιχείο της απάντησης στην πρόκληση της περιόδου που σηματοδοτείται με την κατάρρευση των καθεστώτων της Ανατ. Ευρώπης.
Σημαντικά εφόδια για την επιχειρούμενη επαναθεμελίωση αποτελούν τα κείμενα εκείνων των κλασικών που με μια δυναμική θεώρηση διέβλεψαν ως δυνατότητα την κρίση των μετακαπιταλιστικών κοινωνιών, όπως τα κείμενα της Ρ. Λούξεμπουργκ και του Λ. Τρότσκι.
Η μελέτη όμως των κλασικών κειμένων δεν αποσκοπεί μόνο στην τεκμηρίωση συγκεκριμένων θέσεων για το χαρακτήρα και τη μορφή των αντιθέσεων της περιόδου αλλά και στη διερεύνηση του συνεκτικού ιστού της σκέψης των συγγραφέων τους, που δεν είναι άλλος από τη θεώρηση τους για τη φιλοσοφία, την επιστήμη και την ιστορία.
Η προσέγγιση του Κ. Σκορδούλη στα υπό μελέτη κείμενα δε γίνεται με διάθεση καθαγιασμού. Στην Εισαγωγή τονίζεται ότι η επιστημονική επαναθεμελίωση του προτάγματος της κοινωνικής απελευθέρωσης δεν έχει ανάγκη την αγιοποίηση. Για το συγγραφέα, ο Τρότσκι ξεπερνά την παραδοσιακή γραμμική εξελικτικιστική αντίληψη της ιστορίας ως διαδοχής σαφώς προκαθορισμένων σταδίων και θεμελιώνει ένα σχήμα ιστορικής ανάπτυξης με ξαφνικά άλματα, αντιφατικές συνενώσεις και καταστροφές, που έκφραση του αποτελεί ο νόμος της συνδυασμένης και ανισομερής ανάπτυξης και η θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης.
Η συνεισφορά του Λ. Τρότσκι στη φιλοσοφία έχει αναλυθεί με συστηματικότητα σε δύο περιπτώσεις: στο δεύτερο τόμο της κλασικής πλέον τριλογίας του Isaac Deutscher «O Εξόριστος Προφήτης», στο κεφάλαιο με τίτλο «Όχι μόνο με την πολιτική» και στο αξιόλογο έργο του Baruch
KneiPaz «H Κοινωνική και Πολιτική σκέψη του Λ. Τρότσκι».
Ο Ι. Deutscher θεώρησε τα «Φιλοσοφικά Τετράδια» μέρος της ημιτελούς βιογραφίας του Λένιν που ετοίμαζε ο Τρότσκι και ο τρόπος που αναφέρεται σε αυτά φανερώνει μάλλον άγνοια του περιεχομένου τους, ο δε KneiPaz γράφει ότι τα κείμενα αυτά δεν διασώθηκαν.
Η μελέτη του Κ. Σκορδούλη διαρθρώνεται από τρεις βασικές ενότητες: Στην πρώτη ενότητα παρουσιάζονται τα κείμενα του Λ. Τρότσκι για τη φιλοσοφία και την επιστήμη με ιδιαίτερη έμφαση στα μέχρι σήμερα άγνωστα Φιλοσοφικά Τετράδια. Η ενότητα αυτή συμπληρώνεται με μια κριτική στη σταλινική «θεωρία των δύο επιστημών» αλλά και των απόψεων του Althusser και έχει το χαρακτήρα συνεισφοράς στη διατύπωση μιας μαρξιστικής θεωρίας της επιστήμης.
Η δεύτερη ενότητα ασχολείται με τη διερεύνηση της φιλοσοφικής αφετηρίας της θεωρίας της Διαρκούς Επανάστασης. Η διατύπωση του νόμου της συνδυασμένης και ανισομερής ανάπτυξης παρουσιάζεται ως συγκεκριμένη έκφραση του νόμου της μεταβολής της ποσότητας σε ποιότητα του οποίου η παρουσία είναι κυρίαρχη στα Φιλοσοφικά Τετράδια του Λ. Τρότσκι.
Η ανάλυση της κρίσης των μεταβατικών κοινωνιών που ακολουθεί σκοπεύει να αναδείξει την επικαιρότητα και τη διαχρονικότητα της ανάλυσης για την ταξική φύση αυτών των κοινωνιών που βασίστηκε στη παραπάνω θεωρητική προσέγγιση.
Στην τρίτη ενότητα, για πρώτη φορά σε ελληνική μετάφραση, παρουσιάζονται συγκεντρωμένα κείμενα του Λ. Τρότσκι για τη φιλοσοφία και την επιστήμη:
α) Τα «Φιλοσοφικά Τετράδια (193335)» που εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1986 από τον εκδοτικό οίκο του Πανεπιστημίου Columbia, β) το «Διαλεκτικός Υλισμός και Επιστήμη» που αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης ανθολογίας που έγινε με εκδοτική επιμέλεια του Isaac Deutscher σε συνεργασία με τον George Novack με τίτλο: «Η εποχή της Διαρκούς Επανάστασης», και γ) «Η Διαλεκτική και το αμετάβλητο του Συλλογισμού» από τη συλλογή «Writings of Leon Trotsky 193940» του εκδοτικού οίκου Pathfinder.