Στις 25 του περασμένου Φλεβάρη στις γενικές εθνικές εκλογές που έγιναν στη Νικαράγουα για την ανάδειξη του Προέδρου της χώρας ο υποστηριζόμενος από τους Σαντινίστας Ντανιέλ Ορτέγκα δεν κατάφερε να ξεπεράσει το 50% των ψήφων για να διατηρήσει την προεδρική ιδιότητα του και να συνεχίσει το έργο του. Παρά τα αντίθετα προγνωστικά που έδιναν όλα τα γκάλοπ των ξένων πρακτορείων αλλά και που το πολιτικό κλίμα στη χώρα επιβεβαίωνε, αυτό που δεν κατάφεραν στις εκλογές οι Σαντινίστας (FSLN) το κατάφερε το UNO. To UNO ένας συνασπισμός 14 αντιπολιτευόμενων κομμάτων - μεταξύ των οποίων και το κομμουνιστικό - υποστήριξε για Πρόεδρο τη Βιολέτα Τσαμόρο και κατάφερε να της εξασφαλίσει το 54% των ψήφων. Έτσι ένα μήνα μετά, στις 27 του Μάρτη 1990, οι δύο πλευρές υπόγραφαν «Πρωτόκολλο για τον τρόπο μεταβίβασης της Εκτελεστικής εξουσίας στη Νικαράγουα». 11 χρόνια μετά την ένοπλη επικράτηση της επανάστασης των Σαντινίστας και έξι χρόνια μετά τη συντριπτική εκλογική νίκη τους στις προηγούμενες προεδρικές εκλογές) το σκηνικό αλλάζει. Σήμερα, μετά και την ανάληψη των καθηκόντων της «γιαγιάς» όπως αποκαλούν την Τσαμόρο στη Μανάγκουα, τίποτα δεν είναι όπως πρίν.
Απ' την άλλη μεριά το UNO (Ένωση Εθνικής Αντιπολίτευσης) είναι ένας συνασπισμός 14 μικρών κομμάτων που σχηματίστηκε στη βάση της αντιπολίτευσης στο FSLN, ενώ κανένα απ' αυτά δεν διατηρεί την ηγεμονία και πολλές φορές έχουν φτάσει στη δημόσια διαφωνία. Ο δρόμος που μέχρι τις εκλογές είχαν διαλέξει για αντιπαράθεση στο καθεστώς δεν τους εξασφάλισε τίποτα άλλο, παρά τη παροχή των αμερικάνικων δολαρίων. Ο δρόμος αυτός ήταν ο δρόμος του πολέμου με την υποστήριξη των Κόντρας, του οικονομικού αποκλεισμού και του μποϋκοτάζ της χώρας, καθώς και η φυγή στη Φλώριδα, όπου βρίσκεται το κέντρο των ισπανόφωνων αυτοεξόριστων, προκειμένου να οργανώσουν την αμερικάνικη «βοήθεια» κατά του καθεστώτος της Μανάγκουα. Αυτή η πρακτική τους στέρησε στο παρελθόν τη δυνατότητα οποιασδήποτε έκφρασης και αντιπολίτευσης μέσα στη χώρα και επομένως οποιασδήποτε σχέσης με τις μάζες, ακόμα και με τα μεσαία στρώματα. Γι αυτό άλλωστε το αποτέλεσμα των εκλογών θεωρείται έκπληξη. Πώς ένα κόμμα χωρίς προηγούμενη πολιτική επιρροή στα μεσοστρώματα, αλλά και με παρελθόν το σαμποτάζ της οικονομίας της χώρας, κατάφερε να πάρει τη πλειοψηφία;
Αντίθετα οι Σαντινίστας τα 10 τελευταία χρόνια παρά τα οικονομικά προβλήματα που προέρχονταν απ' το συνεχή πόλεμο με τους Κόντρας, αλλά και το σεισμό του 1981 που ισοπέδωσε κυριολεκτικά τη Μανάγκουα, κατάφεραν να κάνουν σημαντικά βήματα φιλολαϊκής πολιτικής, ώστε να κερδίσουν όχι μόνο την εμπιστοσύνη των αγροτών και του προλεταριάτου των πόλεων αλλά και των μεσαίων στρωμάτων. Οι ομαδικές καλλιέργειες των εγκαταλειμμένων απ' τους κτηματίες του Σομόζα μεγάλων εκτάσεων, η σταδιακή κατασκευή εργατικών κατοικιών στη θέση των παραγκόσπιτων, η ανάπτυξη των μαζικών μεταφορών, η στήριξη του τρόπου παραγωγής κάτω απ' τον έλεγχο των εργαζομένων και η εγκατάσταση ενός λαϊκού συστήματος υγείας με τη βοήθεια κουβανών γιατρών ήταν μερικές απ' τις αιχμές της πολιτικής τους. Αλλά τα πιο σημαντικά επιτεύγματα τους που θα σφραγίσουν την πορεία της χώρας ήταν η μείωση του αναλφαβητισμού απ' το 60% στο 15% με την καθιέρωση της υποχρεωτικής παιδείας και η καθιέρωση της δημοκρατίας στη λήψη των αποφάσεων, απ' τη συνταγματική κατοχύρωση της αντιπολίτευσης στην εκτελεστική εξουσία μέχρι τη δημιουργία νέων θεσμών.
Παρά τις προσπάθειες του για την κοινωνική και οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας σε δημοκρατική βάση, που του εξασφάλιζε τους δεσμούς του με τα παραγωγικά και μεσαία στρώματα, το FSLN δεν κατάφερε ν' αντισταθμίσει τις συνέπειες της συνέχισης του πολέμου και του οικονομικού μποϋκοτάζ. To UNO με τη συμπαράσταση των αμερικάνων κατάφερε να καρπωθεί τη διάχυτη λαϊκή δυσαρέσκεια για τον πόλεμο με τους Κόντρας και τη σοβαρή οικονομική κρίση και να ψηφιστεί γι' αυτό κυρίως παρά για τις προγραμματικές του θέσεις. Η εκλογή της Τσαμόρο μπορεί ν' αποδοθεί στη συγκυρία και όχι στον ταξικό επαναπροσανατολισμό των στρωμάτων που συμπλεύσανε με την επανάσταση. Χωρίς όμως σχέση με τα λαϊκά στρώματα και τα μεσοστρώματα δεν είναι δυνατόν να στηριχτεί και να ζήσει μία κυβέρνηση. Πατώντας σ' αυτό το αντικειμενικό γεγονός, οι Σαντινίστας διευκόλυναν την ομαλή μετάβαση της εξουσίας, ποντάροντας σε μια Πρόεδρο που θα εξαρτάται απ' αυτούς. Επέλεξαν να καλύψουν το χώρο μιας αντιπολίτευσης που θα επιχειρήσει να γίνει «κυβέρνηση από τα κάτω». Να διατηρήσουν και να διευρύνουν τις κατακτήσεις της χώρας χωρίς τη φθορά της εξουσίας, θεωρούσαν ότι η Βιολέτα Τσαμόρο υπό το βάρος της έλλειψης κοινωνικής όασης, των οικονομικών προβλημάτων, αλλά και των δημόσιων αντιπαραθέσεων των διαφόρων κομμάτων του UNO θα ήταν δέσμια στην αντιπολίτευση τους.
Στην ουσία η ηγεσία του FSLN αποβλέπει σε μια μορφή συμμαχίας με αντίτιμο, μερίδιο στη διαμόρφωση της κυβερνητικής πολιτικής. Φοβάται πως αν δεν κάνει κάτι τέτοιο κι αν δεν στηρίξει την «εθνική» οικονομία και την ανάκαμψη της, θα χάσει οριστικά την επιρροή που κάποτε ασκούσε στις μεσαίες τάξεις, που η στάση της πολεμικής αντιπαράθεσης, που διάλεξε η αστική τάξη της χώρας σε συνεργασία με τις Η.Π.Α, τις έχει ρίξει τώρα στην αγκαλιά του UNO. Αποφεύγοντας τη δυναμική αντιπολίτευση προσπαθεί να εμποδίσει την Τσαμόρο να διεκδικήσει το κοινωνικό της μερίδιο. Όμως μ' αυτό τον τρόπο υπάρχει πάντα ο κίνδυνος η πολιτική του FSLN να διαμορφώνεται από την πλειοψηφία κι όχι να διαμορφώνει την πλειοψηφία. Και τότε η ρήξη με τα στρώματα που στήριξαν την επανάσταση του 1979 είναι αναπόφευκτη.
Εκτός αυτού ήρθε και η νέα πραγματικότητα: Οι απεργίες των συνδικάτων. Η βάση των Σαντινίστας απάντησε με απεργίες στην πολιτική της «γιαγιάς». Γιατί για τους εργαζόμενους δεν υπάρχουν δικαιολογίες για «ανάκαμψη της εθνικής οικονομίας» όταν οι αυξήσεις είναι καθημερινές και της τάξης του 50%. Οι απεργίες αυτές που συγκλόνισαν τη Νικαράγουα (Μάης Ιούνης '90) υποκινήθηκαν από τα μεσαία στελέχη του FSLN και συντονίσθηκαν από τα εργατικά και υπαλληλικά συνδικάτα που πρόσκεινται στους Σαντινίστας. Δεν υποστηρίχθηκαν όμως επίσημα από την ηγεσία του FSLN πράγμα που δείχνει και την απόφαση τους να δείξουν «σοβαρότητα».
Αιτία για τις απεργίες υπήρξαν στην αρχή η απειλή και στη συνέχεια οι μαζικές απολύσεις των δημοσίων υπαλλήλων, καθώς και η συνεχής άνοδος των τιμών όλων των ειδών παράλληλα με την καθημερινή υποτίμηση του εθνικού νικαραγουανού νομίσματος, της κόρδοβας, και την άνθιση της μαύρης αγοράς. Λίγο πριν παραδώσουν την εξουσία στη Βιολέτα Τσαμόρο οι Σαντινίστας έφεραν και ψήφισαν στη Βουλή το νόμο του Servicio Civil, ένα νόμο για την προστασία όσων εργάζονταν στο Δημόσιο τομέα, από τον «εκ του ρεβανσισμού» κίνδυνο των απολύσεων. Το UNO απ' την άλλη, θέλοντας να εξοπλίσει το δημόσιο με ανθρώπους της εμπιστοσύνης του, ανακοίνωσε μια σειρά μαζικών απολύσεων με το πρόσχημα ότι ο διογκωμένος δημόσιος τομέας αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα.
Στην ουσία όμως απολυμένοι ήταν τα πιο δραστήρια μέλη του Μετώπου των Σαντινίστας για ν' απαλλαγούν απ' τη δυσάρεστη πολιτική παρουσία τους. Όπως ήταν φυσικό αυτό αναστάτωσε το δημοσιοϋπαλληλικό χώρο που ξεκίνησε πρώτος τις απεργίες προσθέτοντας στη λίστα των αιτημάτων και τις αυξήσεις των μισθών. Στη συνέχεια επακολούθησαν απεργίες εργατών που ζητούσαν αυξήσεις 200%. Οι απεργίες πήραν πολλές φορές τη μορφή δυναμικών συγκρούσεων με καταλήψεις υπουργείων και εργοστασίων. Έλαβαν χώρα οδομαχίες με δακρυγόνα, όταν η αστυνομία διατάχθηκε να επέμβει κατά των απεργών για να εκκενώσει κατειλημμένα υπουργεία ώστε να μπουν μέσα οι υπουργοί. Η έλλειψη εκπαιδευμένων αστυνομικών - τύπου ΜΑΤ - αλλά και η επαναστατική παιδεία των απεργών οδήγησε πολλές φορές σε μάχες σώμα με σώμα με την αστυνομία. Το πρακτικό αποτέλεσμα ήταν να κερδισθούν αυξήσεις 30% επιπλέον των όσων ανακοίνωσε η κυβέρνηση, αλλά η συνεχής αύξηση των τιμών οδηγεί στο ξέσπασμα νέων απεργιών με οικονομικά αιτήματα. Όσον αφορά τις απολύσεις των δημοσίων υπαλλήλων αρχικά αυτές ανακλήθηκαν για να υλοποιηθούν όμως αργότερα όταν η κυβέρνηση πέρασε απ' τη βουλή την κατάργηση του νόμου Servicio Civil, με τον οποίο προστατεύονταν οι υπάλληλοι του κράτους.
Απ' την άλλη φαίνεται ότι και το UNO κάτι κέρδισε απ' αυτές τις απεργίες. Είναι γεγονός ότι η Τσαμόρο και οι εξωτερικοί και εσωτερικοί σύμβουλοί της κράτησαν σκληρή στάση απέναντι στους απεργούς. Αυτό διέλυσε κάθε υποψία για ευκαιριακή Πρόεδρο, υποχείριο των Σαντινίστας και ανέπτυξε την ενότητα του UNO και της νέας κυβέρνησης. Αντί για ανοικτές διαφωνίες μεταξύ των 14 κομμάτων του UNO, στον καθημερινό τύπο και στην τηλεόραση παρατηρήθηκαν δηλώσεις υποστήριξης προς τους χειρισμούς της Προέδρου. Έτσι εκτός απ' την επιτυχία τους ν' αποσοβήσουν γενικότερη σύρραξη εναντίον της κυβέρνησης με σημείο εκκίνησης τις απεργίες, κατάφεραν να σφυρηλατήσουν την ενότητα στο εσωτερικό τους. Το γεγονός αυτό χαροποιεί ιδιαίτερα τις Η.Π.Α που βλέπουν στο πρόσωπο της νέας Προέδρου το μέσον για την παλινόρθωση του παλιού καθεστώτος. To UNO, αν και οι Σαντινίστας πιστεύουν ότι δεν είναι τίποτα άλλο από ένα απλό όργανο των Η.Π.Α., θα προσπαθήσει στο μέλλον να βρει νέους τρόπους πολιτικής προστασίας ώστε ν' απαλλαχτεί απ' το παρελθόν των Κόντρας και να πλησιάσει τις παραγωγικές τάξεις της χώρας στο όνομα της ανάκαμψης της οικονομίας και της εθνικής κουλτούρας. Σ' αυτό θα βοηθήσει ιδιαίτερα και η συνεχής επαναπατριζόμενη αστική τάξη της χώρας, που θα ξανασυγκροτήσει τη συνοχή της έχοντας στα χέρια της την εκτελεστική εξουσία για 6 ακόμα χρόνια. Το γρήγορο ξέσπασμα των απεργιών ανησύχησε την κυβέρνηση και για έναν επιπρόσθετο λόγο: Δεν είχε προλάβει να κάνει τις αλλαγές στην αστυνομία, που τα στελέχη και τα μέλη της προέρχονταν αποκλειστικά από Σαντινίστας. Έτσι οι απεργίες ξεκίνησαν με το προσόν της ασθενικής δυνατότητας καταστολής τους από την κυβέρνηση. Το ερώτημα που πλανιόνταν, αν τελικά η αστυνομία θα πράξει το «καθήκον» της, απαντήθηκε καταφατικά με τις πρώτες εντολές για κατασταλτική δράση. Εφάρμοσε τελικά η αστυνομία τις εντολές που πήρε απ' την κυβέρνηση χωρίς ιδιαίτερο ζήλο, αλλά τελικά τις εφάρμοσε. Σε αντίθετη περίπτωση ίσως σήμερα να μιλούσαμε για γενικότερη λαϊκή σύρραξη και την πτώση της αδύνατης κυβέρνησης της Τσαμόρο. Σ' αυτό βέβαια συνετέλεσε και το ότι οι απεργίες δεν υποστηρίζονταν απ' την ηγεσία των Σαντινίστας. Έτσι ο μύθος περί ουδετερότητας των κατασταλτικών μηχανισμών καταρρίφθηκε και η αστυνομία των Σαντινίστας υπερασπίστηκε τα συμφέροντα του κράτους υπό τη νέα του μορφή. Η ίδια διαπίστωση ισχύει και για την περίπτωση του στρατού της χώρας, όπου ηγείται ακόμα ο αδελφός του Ντανιέλ Ορτέγκα. Οι κρατικοί μηχανισμοί εξυπηρετούν τη νέα κυβέρνηση (και την κάθε κυβέρνηση), άσχετα από τον τρόπο της σύστασης της, ή τον πολιτικό της προσανατολισμό.
1. Αναγνωρίζεται ότι οι τελευταίες γενικές εκλογές αποτέλεσαν τη βάση για την ενδυνάμωση της δημοκρατικής πορείας και την επίτευξη μιας δίκαιης και οριστικής ειρήνης.
2. Η διαρκής σταθερότητα προϋποθέτει και πρέπει να λαμβάνει υπ' όψη της τους επιτευχθέντες μετασχηματισμούς οι οποίοι κατοχυρώνονται από το Πολιτικό Σύνταγμα της χώρας.
3. Η αποστράτευση της Νικαραγουανής Αντίστασης πριν την 25η του Απρίλη, αποτελεί ένα ουσιαστικό όρο για τη μεταβίβαση της κυβέρνησης μέσα α' ένα κλίμα ειρήνης.
4. Οι δυνάμεις του στρατού και της δημόσιας τάξης θα είναι υποταγμένες στην εξουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας σύμφωνα με το Σύνταγμα. θα επαναδιαταχθούν σύμφωνα με τις οικονομικές δυνατότητες και τις κοινωνικές ανάγκες της χώρας, τις Συμφωνίες της Contadora ανάμεσα τους κεντροαμερικανούς, προέδρους. Οι οπλισμένες δυνάμεις θα έχουν χαρακτήρα επαγγελματικό και δεν θ' ανήκουν σε κανένα πολιτικό κόμμα, θα είναι σεβαστή η ακεραιότητα και ο επαγγελματισμός του EPS (στρατού) και των δυνάμεων της δημόσιας τάξης, καθώς επίσης η ιεραρχία τους, η επετηρίδα τους και τα ανώτατα στελέχη τους.
5. Θα πρέπει να ενδυναμώνεται η ανεξαρτησία και η ακεραιότητα των δυνάμεων του κράτους.
6. Συμφωνείται η αναγκαιότητα κατοχύρωσης της ηρεμίας και της νομικής ασφάλειας στις ευεργετημένες οικογένειες από αστικές περιουσίες και αγροτικές εκτάσεις πριν τις 25 Φλεβάρη του 1990, εξισώνοντας τις με τα νομικά δικαιώματα όσων έχουν περιουσίες.
7. Η σταδιακή παράδοση της Εκτελεστικής εξουσίας πρέπει να γίνεται σ' ένα πλαίσιο αμοιβαίας ασφάλειας και εμπιστοσύνης μακριά από οποιαδήποτε πράξη ρεβανσισμού. Τα όπλα και οι μάχιμες ομάδες πρέπει να είναι αποκλειστικά στα χέρια των κρατικών οπλισμένων μονάδων της Δημοκρατίας. Τα συνδικάτα, οι δήμοι και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις θ' απολαμβάνουν των συνταγματικών εγγυήσεων και των νόμων.
8. Οι όνο πλευρές εγγυώνται τη σταθερότητα στη δουλειά των δημοσίων υπαλλήλων και των εργαζόμενων για την κυβέρνηση, σύμφωνα με την αποδοτικότητα, την υπηρεσιακή τιμιότητα και τα χρόνια προϋπηρεσίας.
9. Είμαστε σύμφωνοι να ενώσουμε τις προσπάθειες μας για τη διαπραγμάτευση με διεθνείς οργανισμούς κατά τη διάρκεια της φάσης της μετάβασης για να εξασφαλιστεί η σταθερότητα και η ανάπτυξη της οικονομίας.
10. Η οργάνωση τον αρχείου των πράξεων μεταβίβασης της Προεδρίας μένει κάτω απ' την υπευθυνότητα του Υπουργείου Εξωτερικών με σύμβουλο τη νεοεισερχόμενη κυβέρνηση.
(Η μετάφραση έγινε από το περιοδικό «Pensamiento Propio» που εκδίδεται στη Μανάγκουα).