Editorial

Αήττητες ήττες.

Νικηφόρες πορείες κατάρρευσης

“And summoned now to deal
With your invincible defeat
You live your life as if it’s real” 1

(Leonard Cohen) 

1. «Νίκες που το μέλλον θα φέρει». Εικόνες πολεμικής προπαγάνδας

Το Ισραήλ κατέχει έναν από τους ισχυρότερους, καλύτερα εκπαιδευμένους και τεχνολογικά προηγμένους στρατούς του κόσμου, έναν αήττητο στρατό, όπως μπορούν να μας πληροφορήσουν πλείστα όσα διεθνή και εγχώρια μέσα ενημέρωσης. Έναν νικηφόρο στρατό όταν εξολοθρεύει αμάχους και καταστρέφει πολιτικές υποδομές (κατοικίες, νοσοκομεία, εκκλησίες, αεροδρόμια κλπ.), έναν στρατό που στον 21οαιώνα μονίμως ηττάται όταν αντιμετωπίζει αντάρτικα κινήματα αποφασισμένα να κάνουν πράξη το σύνθημα «ελευθερία ή θάνατος». Τρία είναι τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα.

Παράδειγμα 1ο, 2000 : Το 1985 το Ισραήλ κατέλαβε τον Νότιο Λίβανο (για να ασκήσει, βεβαίως, το «δικαίωμά του στην αυτοάμυνα») και σε συνεργασία με χριστιανικές ακροδεξιές παραστρατιωτικές ομάδες (τον λεγόμενο «Στρατό του Νότιου Λιβάνου» [ΣΝΛ]) εγκαθίδρυσε ένα ελεγχόμενο προτεκτοράτο, το «Κράτος του ελεύθερου Λιβάνου», το οποίο στη συνέχεια μετονομάστηκε σε «Προσωρινή Διοίκηση Νοτίου Λιβάνου». Η διαρκής ενίσχυση της Χεζμπολάχ, η οποία ηγήθηκε του αντάρτικου εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου στον Λίβανο, οδήγησε το 2000 στην απόσυρση του ισραηλινού στρατού από τη χώρα, μαζί με τα στελέχη του ΣΝΛ που βρήκαν καταφύγιο στο Ισραήλ. Όμως ο ισραηλινός στρατός ηττήθηκε νικηφόρα: Με συνεχείς βομβαρδισμούς κατάφερε να προκαλέσει πολλές εκατοντάδες απώλειες ζωών μεταξύ του άμαχου πληθυσμού του Λιβάνου. 2

Παράδειγμα 2ο, 2006 : Στις 12 Ιουλίου του 2006 ξέσπασε και πάλι ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα στο Ισραήλ και στη Χεζμπολάχ. Ο ισραηλινός στρατός εισέβαλε στον Νότιο Λίβανο και συγχρόνως απέκλεισε στρατιωτικά τη χώρα από θάλασσα και αέρα. Η αντίσταση των αντάρτικων ομάδων υποχρέωσε και τον τελευταίο Ισραηλινό στρατιώτη να εγκαταλείψει το έδαφος του Λιβάνου μέχρι την 1η Οκτωβρίου 2006. Όμως και πάλι, το Ισραήλ νίκησε τους αμάχους, με συνεχείς βομβαρδισμούς πολιτικών στόχων, μεταξύ των οποίων και το διεθνές αεροδρόμιο της Βηρυτού, με αποτέλεσμα 1.200 περίπου νεκρούς και εσωτερική προσφυγοποίηση ενός εκατομμυρίου Λιβανέζων. 3

Παράδειγμα 3ο, 2014 : Στις 8 Ιουλίου 2014 ο ισραηλινός στρατός ξεκίνησε αεροπορικούς βομβαρδισμούς στη λωρίδα της Γάζας, σε απάντηση πυραυλικών επιθέσεων της Χαμάς εναντίον του Ισραήλ. Στις 17 Ιουλίου 2014 η σύγκρουση κλιμακώθηκε, καθώς άρχισε μεγάλη επιχείρηση των χερσαίων δυνάμεων του Ισραήλ εντός της Λωρίδας της Γάζας «για να εξουδετερωθεί η Χαμάς». Στις 26 Αυγούστου 2014, το Ισραήλ υποχρεώθηκε να αποδεχθεί συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και να αποχωρήσει από τη Γάζα, δηλώνοντας ότι «πέτυχε τους στόχους του», έχοντας αφήσει πίσω πάνω από 1.600 νεκρούς αμάχους Παλαιστινίους. 4 Η συγκεκριμένη αήττητη ήττα επεκτάθηκε και στα εδάφη του ίδιου του Ισραήλ. Όπως εξιστορεί ο Ισραηλινός Avishai Ehrlich το καλοκαίρι του 2014: «Μετά από 3 εβδομάδες στο εξωτερικό, επιστρέψαμε σε ένα Ισραήλ όπου, στο κέντρο Dizenghoff του Τελ Αβίβ, συμμορίες σταματούν τους ανθρώπους στον δρόμο απαιτώντας να μάθουν αν κάποιος είναι Εβραίος ή Άραβας. Οι Άραβες ξυλοκοπούνται· οι Εβραίοι αναγκάζονται να φωνάξουν δημοσίως “Θάνατος στους Άραβες!” και αν αρνηθούν ξυλοκοπούνται και αυτοί, ενώ η αστυνομία παρακολουθεί και δενκάνει τίποτα. [...] Στην Ιερουσαλήμ συμμορίες φασιστών ελέγχουν εργοστάσια και καταστήματα απαιτώντας από τους εργοδότες να μην προσλαμβάνουν Παλαιστίνιους εργάτες που ζουν στην Ιερουσαλήμ. [...]η Εβραϊκή Αμυντική Λίγκα και τα παρακλάδια της, οι χούλιγκαν του ποδοσφαίρου, ελέγχουν τους δρόμους». 5

Σήμερα τα πράγματα είναι πολύ περισσότερο δραματικά, αγγίζουν τα όρια μιας χωρίς διάκριση μαζικής σφαγής του άμαχου πληθυσμού. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές η «νίκη» του ισραηλινού στρατού επί των αμάχων μετράει σχεδόν είκοσι χιλιάδες νεκρούς, 6 με τη μεγάλη τους πλειοψηφία να είναι γυναίκες και παιδιά.

Στο πλευρό του Ισραήλ έσπευσαν όλες οι χώρες του δυτικού ιμπεριαλιστικού συνασπισμού (ΝΑΤΟ, ΕΕ), με επιχείρημα το «δικαίωμά του στην άμυνα» μετά την επίθεση της Χαμάς εντός του Ισραήλ στις 7/10/2023, δείχνοντας ακόμα και πρόθεση ενδεχόμενης στρατιωτικής υποστήριξης, με τον κατάπλου στην περιοχή πολεμικών πλοίων, μεταξύ των οποίων και ελληνικών. 7 Εντούτοις, το «δικαίωμα αυτοάμυνας» του Ισραήλ αμφισβητήθηκε ακόμα και από τη σύμβουλο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα Δικαιώματα, Francesca Albanese, η οποία υποστήριξε ότι σε καμιά περίπτωση δεν αποτελεί αυτοάμυνα ο βομβαρδισμός αδιακρίτως ενός ολόκληρου πληθυσμού. Επιπλέον: «το Ισραήλ δεν μπορεί να διεκδικήσει το δικαίωμα της αυτοάμυνας απέναντι σε μια απειλή που προέρχεται από ένα έδαφος που κατέχει, από ένα έδαφος που τελεί υπό εμπόλεμη κατοχή». 8

Τα εγχώρια και τα διεθνή τηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης μεταδίδουν ειδήσεις και προβλέψεις που μοιάζουν να αποτελούν ηλεκτρονική μετάφραση των ανακοινώσεων του ισραηλινού στρατού. Ακούσαμε για «φοβερές» βόμβες της ισραηλινής αεροπορίας που θα «τρυπήσουν» τις υπόγειες στοές της Χαμάς, για συστήματα παρακολούθησης που «ακούν» τα πάντα, κ.ο.κ. Όποτε γίνεται αναφορά στις εκατόμβες των δολοφονημένων αμάχων, στις ακραίες συνθήκες πείνας και δίψας στη Γάζα, στις ισοπεδωμένες γειτονιές, στους βομβαρδισμούς του ενός νοσοκομείου μετά το άλλο, του ενός σχολείου μετά το άλλο, στην καταστροφή της Ελληνορθόδοξης εκκλησίας του Αγίου Πορφυρίου, στους εξευτελισμούς του παλαιστινιακού πληθυσμού από ισραηλινούς στρατιώτες, κλπ., ακολουθεί ένα διπλάσιου ή τριπλάσιου χρόνου ρεπορτάζ για τα θύματα της επίθεσης της Χαμάς εντός του Ισραήλ την 7ηΟκτωβρίου 2023, την αγωνία των ομήρων, τον πόνο και τις διηγήσεις των συγγενών τους, ή τις κακουχίες εκείνων που ελευθερώθηκαν. Βλέπουμε βίντεο «παράδοσης μαχητών της Χαμάς» που η «αλήθεια» τους δεν αντέχει όχι απλώς στον εξονυχιστικό έλεγχο ενός ειδικού, αλλά ούτε και στην επιπόλαια παρακολούθηση ενός ερασιτέχνη. 9 Μόνο κάποιοι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί του ελληνικού κράτους φαίνεται να θαυμάζουν τις σκηνοθετικές ικανότητες του «κράτους-δολοφόνου» του Ισραήλ: Όταν στις 11/12/23, πριν την έναρξη του αγώνα των εθνικών ομάδων ράγκμπι γυναικών Ελλάδας-Ολλανδίας, η Ελληνίδα αθλήτρια Ελευθερία Αγγελή άνοιξε μια παλαιστινιακή σημαία, και η σχετική φωτογραφία ανέβηκε από έναν θεατή του αγώνα στο διαδίκτυο, η Ελληνική Ομοσπονδία Ράγκμπι πήρε χωρίς άδεια τη φωτογραφία αυτή και την αναδημοσίευσε, αντικαθιστώντας με φωτομοντάζ την παλαιστινιακή σημαία με το σκίτσο μιας ελληνικής σημαίας! 10 Βέβαια η στράτευση του κράτους στο πλευρό του Ισραήλ δεν αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία. Στις ΗΠΑ, αλλά και σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες η κριτική στο Ισραήλ ονομάζεται «αντισημιτισμός» και οι ενεχόμενοι αντιμετωπίζουν συνέπειες, όπως π.χ. οι διώξεις εναντίον των συνδικαλιστών της Starbucks στις ΗΠΑ όταν εξέφρασαν αλληλεγγύη στην Παλαιστίνη, ή το πογκρόμ εναντίον των ηθοποιών Αντώνη και Αγγελικής Ξένου, που σήκωσαν παλαιστινιακές σημαίες στη διάρκεια του Μαραθωνίου αγώνα δρόμου στην Αθήνα στις 12/11/23. 11

Στα δελτία ειδήσεων ακούμε για «σφοδρές μάχες» που μαίνονται στη Γάζα, αλλά βλέπουμε μόνο εικόνες από σχεδόν ατσαλάκωτους Ισραηλινούς στρατιώτες να πυροβολούν ή από προηγμένα ισραηλινά τανκς να προελαύνουν. Μια ανάρτηση στη wikipedia για καταστροφή περισσότερων από 330 τεθωρακισμένων οχημάτων του Ισραήλ «κατέβηκε» περί τα τέλη Νοεμβρίου, ενώ μια είδηση σε διάφορα τηλεοπτικά μέσα στις 10/12/23, έκανε αναφορά για 180 τεθωρακισμένα του Ισραήλ που έχουν καταστραφεί. Τα προπαγανδιστικά βίντεο της Χαμάς μιλούν για την καταστροφή δυο δεκάδων ισραηλινών τανκς κάθε μέρα. 12 Παράλληλα το κόστος του πολέμου για τις πρώτες επτά βδομάδες των εχθροπραξιών εκτιμήθηκε από την Κεντρική Τράπεζα του Ισραήλ σε 53 δισεκατομμύρια δολάρια. 13

Εντούτοις, παρά τη συνεχιζόμενη αντίσταση των Παλαιστινίων, 14 είναι παρακινδυνευμένη η οποιαδήποτε εκτίμηση για την έκβαση των ένοπλων συγκρούσεων. Διότι ο στρατηγικός στόχος του Ισραήλ είναι ακριβώς η καταστροφή της Γάζας, η διάλυση όλων των υποδομών ως προϋπόθεση για την ώθηση του μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού της στη μετανάστευση, ώστε να είναι εφικτός ο έλεγχος του θύλακα από το Ισραήλ.

Παράλληλα, όμως, η ισραηλινή κτηνωδία εναντίον του άμαχου πληθυσμού της Γάζας αλλά της Δυτικής Όχθης έστρεψε τη διεθνή κοινή γνώμη εναντίον του Ισραήλ. Πρωτοφανούς όγκου διαδηλώσεις και συγκεντρώσεις σε πάρα πολλές πρωτεύουσες και μεγάλες πόλεις σε όλο τον κόσμο, όπως η ογκώδης συγκέντρωση στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Νέας Υόρκης που οργανώθηκε από την πρωτοβουλία Jewish Voice for Peace (Εβραϊκή Φωνή για την Ειρήνη), 15 απαίτησαν να σταματήσει η σφαγή στη Γάζα και να αναγνωριστεί το δικαίωμα των Παλαιστινίων σε ένα ανεξάρτητο κράτος, σύμφωνα με τις αποφάσεις του ΟΗΕ. Εντυπωσιακές ήταν και οι διαδηλώσεις στην Ελλάδα, στη Νέα Ιωνία, στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, και αλλού, στις 29/10/23, στις 5/11/23, κλπ. 16 Ακόμα και ο δυτικός τύπος (π.χ. το Reuters) άρχισε να μιλάει για εγκλήματα πολέμου του Ισραήλ. Παράλληλα ο ΟΗΕ και όλοι σχεδόν οι οργανισμοί ανθρωπίνων δικαιωμάτων απαίτησαν να σταματήσει η σφαγή στη Γάζα. Στις 27 Οκτωβρίου 2023, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισε υπέρ της κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα (120 χώρες ψήφισαν υπέρ, 45 απείχαν – συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας – και 14 ψήφισαν κατά). Στις 8/12/23 οι ΗΠΑ άσκησαν βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας για να μην επικυρωθεί απόφαση για άμεση κατάπαυση του πυρός: 13 χώρες-μέλη του Συμβουλίου υποστήριξαν την πρόταση, ενώ μία (η Βρετανία) απείχε.

Το κλίμα αποστροφής προς την εγκληματική δράση του κατοχικού κράτους οδήγησε αρκετές δυτικές κυβερνήσεις, για να διασώσουν το καταστατικής σημασίας αφήγημά τους περί «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», να πάρουν αποστάσεις από το Ισραήλ και τις αρχικά ακραίες πρακτικές καταστολής των εκδηλώσεων συμπαράστασης προς τους Παλαιστινίους. Χαρακτηριστική είναι η αποπομπή από τον Πρωθυπουργό Rishi Sunak της Βρετανίδας υπουργού εσωτερικών Suella Braveman, όταν εκείνη κατηγόρησε τη βρετανική αστυνομία για το ότι δεν επενέβη να διαλύσει την τεράστια διαδήλωση της 11ηςΝοεμβρίου 2023 στο Λονδίνο. 17 Ακόμα και ο Τζο Μπάιντεν αναγκάστηκε να δηλώσει στις 11/12/23 ότι «ο Νετανιάχου πρέπει να αλλάξει» διότι το Ισραήλ χάνει σε διεθνή υποστήριξη. 18

Οι ιθύνοντες του κατοχικού «κράτους-δολοφόνου» είχαν πιστέψει ότι όχι μόνο είχαν εξασφαλίσει την απόλυτη στρατιωτική υπεροπλία, αλλά και ότι είχαν κερδίσει τη διπλωματική μάχη ενάντια στις αποφάσεις του ΟΗΕ, οι οποίες έθεταν ως μόνη εφικτή λύση στην περιοχή αυτή των δύο κρατών, δηλαδή τη δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Θεωρούσαν δηλαδή ότι η κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών θα μπορούσε να διαρκέσει «για πάντα», με ήσσονος σημασίας εντάσεις και προβλήματα. Στη διαμόρφωση αυτής της αντίληψης συνέβαλε καθοριστικά η στάση της πλειοψηφίας των αραβικών κρατών, που την τελευταία εικοσαετία συνήψαν στενές σχέσεις οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας με το κατοχικό κράτος. 19 Αυτός ήταν μάλλον και ο λόγος που η ακροδεξιά ισραηλινή κυβέρνηση αψήφησε τις πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών σχετικά με τη σχεδιαζόμενη επίθεση της Χαμάς εντός του ισραηλινού εδάφους, επίθεση που προκάλεσε τον μεγαλύτερο αριθμό Ισραηλινών νεκρών και τραυματιών από οποιαδήποτε προηγούμενη ένοπλη σύγκρουση του κατοχικού κράτους με τους Παλαιστινίους.

Τον στόχο της διαιώνισης της κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών εξακολουθεί να προωθεί το Ισραήλ, μέσα από την πρωτοφανή καταστροφή της Γάζας. Όμως, ακόμα και αν τελικά ηττηθεί στρατιωτικά η Χαμάς, ο εξελισσόμενος πόλεμος έβαλε τέρμα στην αυταπάτη ότι το καθεστώς της κατοχής μπορεί να συνεχιστεί με μικρό κόστος για το Ισραήλ. Το ίδιο ισχύει και για την αυταπάτη ότι μπορεί να διασφαλιστεί η ιμπεριαλιστική «ειρήνη» στην περιοχή της Μέσης Ανατολής με το καθεστώς απαρτχάιντ και κατοχής του παλαιστινιακού λαού να συνεχίζει όπως πριν την 7ηΟκτωβρίου 2023. Χαρακτηριστική του διαμορφούμενου κλίματος ήταν η δήλωση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζίμυ Κάρτερ: «Ειρήνη, όχι απαρτχάιντ». 20

2. «Μέχρι το προοδευτικό Κέντρο»

Ο εκφυλισμός του ΣΥΡΙΖΑ μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης το 2015, με την υιοθέτηση εκ μέρους του των κυβερνητικών στρατηγικών που προωθούν τα συμφέροντα της κεφαλαιοκρατίας, εκφυλισμός που συνεχίστηκε κατά την περίοδο της αξιωματικής αντιπολίτευσης 2019-2023, κορυφώθηκε με την εκλογή του Στέφανου Κασσελάκη ως νέου Προέδρου του κόμματος. Δημιουργήθηκε πλέον αμετάκλητα ένα κόμμα απροσδιόριστης ταυτότητας, ένα «κόμμα του τίποτα», του οποίου οι πολιτικές και ιδεολογικές θέσεις στην καλύτερη περίπτωση ουσιαστικά ταυτίζονται με αυτές του ΠΑΣΟΚ και αντικειμενικά συγκλίνουν με εκείνες της ΝΔ (βλ. τα Editorial των δύο προηγούμενων τευχών του περιοδικού). Αυτός ο εκφυλισμός, καθώς μάλιστα η εκλογή Κασσελάκη παραμέρισε και ώθησε σε αποχώρηση τις κύριες ηγετικές ομάδες του κόμματος, ήταν φυσικό να καταλήξει στη διάσπαση από τον ΣΥΡΙΖΑ ενός τμήματος των μελών και στελεχών του κόμματος. Επιπλέον, με δεδομένο ότι στους αποχωρήσαντες συγκαταλέγονται 11 βουλευτές, προέκυψε η «Νέα Αριστερά», ως νέα αυτοτελής κοινοβουλευτική ομάδα, πρόπλασμα ενός υπό διαμόρφωση νέου κόμματος.

Η αποχώρηση της πρώτης ομάδας στελεχών από τον ΣΥΡΙΖΑ, της λεγόμενης «Ομπρέλας»,έμοιαζε να συνοδεύεται από μια αυτοκριτική για την εκφυλιστική προς τα δεξιά διολίσθηση του ΣΥΡΙΖΑ κατά τα προηγούμενα δέκα χρόνια: «Δεν ξεχνάμε και τις δικές μας ευθύνες. Τις στιγμές που ολιγωρήσαμε ή που δεν καταφέραμε να σταματήσουμε αυτό που βλέπαμε να έρχεται, κυρίως τη βίαιη μετάλλαξη του κόμματός μας, τον αρχηγισμό, τη σταδιακή απομάκρυνσή του από τις αρχές και τις αξίες της Αριστεράς, τη διάχυσή του σε ένα θολό και άνευρο πολυσυλλεκτισμό. [...] Η μετατόπιση και ο συνωστισμός, εντέλει, στο κέντρο και στον λαϊκίστικο συντηρητισμό, σκορπά απογοήτευση στον κόσμο της Αριστεράς, που βλέπει ένα ιστορικό εγχείρημα να υπονομεύεται και να γκρεμίζεται εκ των έσω». 21 Πρόκειται όμως πράγματι για ουσιαστική αυτοκριτική; Διαχωρίζεται πλέον με σαφήνεια η «Νέα Αριστερά» (και η «Ομπρέλα») από τον ΣΥΡΙΖΑ; Κρίσιμο ζήτημα για να απαντήσουμε στα ερωτήματα αυτά είναι να αντιληφθούμε ποιο περιεχόμενο έχει η διαρκής συζήτηση για το «προοδευτικό Κέντρο».

Στην απόφαση του 3ουΣυνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ (14-17/4/2022) περιλαμβάνεται η ακόλουθη θέση: «Το “Νέο Εμείς” περιλαμβάνει ανθρώπους με διαφορετικές παραδόσεις, ανθρώπους από τη ριζοσπαστική Αριστερά ως το προοδευτικό κέντρο, που υπερασπίζονται ατομικά, κοινωνικά δικαιώματα και ελευθερίες». 22 Τη θέση αυτή προβάλλουν σήμερα έντονα τα στελέχη που συντάσσονται με τον νέο Πρόεδρο. 23 Εκ πρώτης όψεως, η θέση αυτή μοιάζει να αναφέρεται απλώς στους υποστηρικτές και ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ. Για παράδειγμα, αν αυτοί συμφωνούν με το πρόγραμμα και τις ασκούμενες πολιτικές του κόμματος, έχει μικρή σημασία αν θεωρούν ότι ανήκουν στην Αριστερά ή στο «δημοκρατικό Κέντρο». Αυτό υπαινίχθηκε για παράδειγμα η Έφη Αχτσιόγλου όταν δήλωσε: «Είναι αριστερή ή κεντρώα σήμερα η υπεράσπιση του κόσμου της εργασίας; Με στόχο την αύξηση των μισθών στο μερίδιο του ΑΕΠ, τη ρύθμιση της αγοράς εργασίας και την ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης των εργαζομένων;» 24

Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η αναφορά στο «προοδευτικό Κέντρο» περιγράφει πολύ λιγότερο τις πεποιθήσεις και απόψεις πραγματικών ή προσδοκώμενων ψηφοφόρων ή οπαδών (του ΣΥΡΙΖΑ, ή όποιου άλλου κόμματος) και πολύ περισσότερο την κατεύθυνση πολιτικής που έχει επιλέξει το κόμμα. Ας αφήσουμε κατ’ αρχάς έναν θεωρητικό του «προοδευτικού Κέντρου», τον Ευάγγελο Βενιζέλο, να μας εξηγήσει:

«Στο τελευταίο συνέδριο του ΠΑΣΟΚ τον Ιούνιο του 2015 πρότεινα και έγινε ομοφώνως αποδεκτό, το ΠΑΣΟΚ να καταστήσει στρατηγικό στόχο του το σχηματισμό ενός μεγάλου σχήματος του προοδευτικού κέντρου [...]. Η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία ως κυβερνώσα γνωρίζει ιστορικά ότι η προοπτική της κρίνεται στην περιοχή του προοδευτικού κέντρου. [...] Το κέντρο είναι εξ ορισμού προοδευτικό και εκφράζει τους δημοκράτες προοδευτικούς πολίτες, και τη σοσιαλδημοκρατία που ταυτίζεται αξιακά με τον ευρωπαϊκό δημοκρατικό και φιλελεύθερο σοσιαλισμό και εκφράζει τις δημοκρατικές και προοδευτικές δυνάμεις κάθε κοινωνίας. [...] Το προοδευτικό κέντροέχει ρεαλιστική πρόταση εξουσίας με περιεχόμενο το επεξεργασμένο εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, με καθαρό μεταρρυθμιστικό χαρακτήρα, με μοχλό ένα κανονικό λειτουργικό κράτος, ένα σύγχρονο αναπτυξιακό κοινωνικό κράτος δικαίου. Πολιτική προϋπόθεσηεφαρμογής του σχεδίου αυτού είναι μια κυβέρνηση ευρύτατης συνεργασίας των δημοκρατικών φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων χωρίς αποκλεισμούς» (18/1/2016). 25

Η αναφορά στο «προοδευτικό Κέντρο» σημαίνει ακριβώς την υιοθέτηση των πολιτικών του κεφαλαίου στην εκδοχή της νεοφιλελεύθερης ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και την «ευρύτατη συνεργασία των δημοκρατικών φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων», ώστε αυτές οι πολιτικές να μην μπορούν να αμφισβητηθούν από τυχόν αριστερές πτέρυγες του οποιουδήποτε κόμματος αυτής της «ευρύτατης συνεργασίας».

Πρόκειται ακριβώς για την πολιτική στρατηγική που ακολούθησε την περίοδο 2019-23 ο ΣΥΡΙΖΑ υπό τον Αλέξη Τσίπρα: ο περίφημος στόχος της «προοδευτικής κυβέρνησης» (δηλαδή της συγκυβέρνησης με το ΠΑΣΟΚ). Ο στόχος αυτός συνετρίβη στις εκλογές του 2023 όχι διότι «κάποιοι υπονόμευαν τον Τσίπρα», αλλά γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ είχε ήδη μετατραπεί σε ένα κόμμα λίγο-πολύ συγγενικό με τη ΝΔ, όπως συμβαίνει άλλωστε και με το ΠΑΣΟΚ. Χρειάζεται άραγε να θυμίσουμε ότι την περίοδο 2019-23 το ΠΑΣΟΚ ψήφισε το 69% των νομοσχεδίων της δεξιάς κυβέρνησης και ο ΣΥΡΙΖΑ το 45% (ποσοστό που θα πλησίαζε το 50% αν ο ΣΥΡΙΖΑ δεν αποφάσιζε, στις 21/1/2023, να απέχει από τις κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες ως διαμαρτυρία για το σκάνδαλο των υποκλοπών); 26

Από αυτή την προοπτική, της «προοδευτικής διακυβέρνησης» στο πλαίσιο των στρατηγικών του κεφαλαίου που χαρακτηρίζει τον ΣΥΡΙΖΑ, δεν έχει απομακρυνθεί όμως ούτε η «Νέα Αριστερά», όπως γίνεται φανερό από τις δηλώσεις των ηγετικών στελεχών της. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, της «Ομπρέλας», δηλώνει πάντα ένθερμος οπαδός της συνεργασίας με το ΠΑΣΟΚ: «Εγώ πάντα ήμουν υπέρ των συμμαχιών. Αλλά πρέπει να είσαι κάτι, να λες κάτι, να ξέρεις τι θέλεις και μετά θα κάνεις τον συμβιβασμό [...]. Μπορεί μετά με συζητήσεις με το ΠΑΣΟΚ, με τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ, να βρούμε συμβιβασμούς. Αλλά πρέπει να αρχίσεις από ένα στιβαρό κόμμα που ξέρει τι θέλει». 27 Όσο για τους αποχωρήσαντες της «Ομάδας 6+6», στην οποία ανήκουν η Έφη Αχτσιόγλου και ο Πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας της «Νέας Αριστεράς» Αλέξης Χαρίτσης, δήλωσαν ότι «παραμένουμε περήφανοι για όσα καταφέραμε την περίοδο 2015-2019 με πρωθυπουργό τον Αλέξη Τσίπρα» και κατηγόρησαν τον νέο Πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ ότι ακυρώνει «κάθε προσπάθεια συσπείρωσης ευρύτερων προοδευτικών δυνάμεων από όλο το φάσμα της Αριστεράς, της Κεντροαριστεράς και της Οικολογίας». 28

Βλέπουμε επομένως ότι αμφότεροι οι κομματικοί σχηματισμοί, ΣΥΡΙΖΑ και «Νέα Αριστερά», δεν διαφοροποιούνται και τόσο μεταξύ τους, καθώς παραμένουν προσηλωμένοι στην «παρακαταθήκη του Αλέξη Τσίπρα» (Τσακαλώτος: «Ο πρόεδρος δεν μου έδωσε εντολή να φτιάξω το αριστερό μου προφίλ. Να βγω από το μνημόνιο μου έδωσε [...] Δεν είμαστε συστημικό κόμμα, για να μοιράσουμε λεφτά να κερδίσουμε στις εκλογές» 29), στην προοπτική της καθεστωτικής-σοσιαλδημοκρατικής «προοδευτικής κυβέρνησης», και φυσικά στηναυταπάτη ότι συνεχίζουν να αποτελούν «κυβερνητική Αριστερά», παρά τα δραματικά χαμηλά δημοσκοπικά ποσοστά που συγκεντρώνουν. «Η δική μας Αριστερά δεν περιορίζεται στη θέση της συνεπούς αντιπολίτευσης. Είναι η Αριστερά που διεκδικεί την κυβέρνηση» δηλώνει η «Νέα Αριστερά». 30 «Θα κερδίσω τις εκλογές» επιμένει διαρκώς ο Κασσελάκης.

Πρόκειται για δυο παράλληλες νικηφόρες πορείες κατάρρευσης, για επικείμενες «αήττητες ήττες», που μένουν να πιστοποιηθούν στις επόμενες εκλογές, καθώς και οι δύο κομματικοί σχηματισμοί σχεδιάζουν αποκλειστικά σε σχέση με το κοινοβουλευτικό παιχνίδι και θεωρούν ότι κρίνονται αποκλειστικά από τα εκλογικά αποτελέσματα. Είναι εντυπωσιακό, για παράδειγμα, πως ούτε πέρασε από το μυαλό των στελεχών της «Νέας Αριστεράς» να ξεκινήσουν τη δραστηριότητα του νέου πολιτικού σχήματος με συναντήσεις με εργατικά σωματεία που βρίσκονται ή βρέθηκαν πρόσφατα σε αγωνιστικές κινητοποιήσεις, με ενώσεις και σωματεία νοσοκομειακών γιατρών, με συνδικάτα επισφαλώς εργαζόμενων κλπ.

Το μεγάλο ερώτημα είναι βέβαια τι θα κάνει εκείνος ο αριστερός κόσμος και εκείνοι οι εργαζόμενοι που αγωνίζονται για τη ζωή και τα δικαιώματά τους, οι οποίοι απεγκλωβίζονται σήμερα από τον ΣΥΡΙΖΑ και ευρύτερα από τις πολιτικές σύγκλισης των «προοδευτικών δυνάμεων μέχρι το προοδευτικό Κέντρο». Η κομμουνιστική-αντικαπιταλιστική αντιπολίτευση πρέπει να τους συγκρατήσει μακριά από την αποχή και την αποστράτευση, σε μια συμπόρευση με προοπτική την ανατροπή του υπάρχοντος.

3. Η Δεξιά θα ηττηθεί στον δρόμο!

Η κυβέρνηση της Δεξιάς μοιάζει σήμερα αήττητη. Και πράγματι κοινοβουλευτικά είναι προς το παρόν αήττητη. Για παράδειγμα, δεν πιέζεται από την ακροδεξιά πτέρυγά της που ανησυχεί για τα «εθνικά δίκαια» λόγω της πρόσφατης ελληνοτουρκικής προσέγγισης και κατά πάσα πιθανότητα δεν θα πιεστεί ουσιαστικά ούτε από το άνοιγμα που σχεδιάζει προς το «δημοκρατικό Κέντρο» (το οποίο «υπερασπίζεται ατομικά, κοινωνικά δικαιώματα και ελευθερίες»), θεσμοθετώντας τον γάμο των ομοφυλοφίλων.

Ερμηνεύοντας την κοινοβουλευτική κυριαρχία σε πολιτική παντοδυναμία, η ΝΔ, συσπειρωμένη γύρω από την ηγετική ομάδα Μητσοτάκη, βαθαίνει και επιταχύνει τις πολιτικές στρατηγικές αναδιανομής εισοδήματος, πλούτου και ισχύος υπέρ του κεφαλαίου και ευρύτερα της «επιχειρηματικότητας», συμπιέζοντας ακόμα περισσότερο την εργατική τάξη και τους φτωχούς. Από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ προκύπτει ότι στο σύντομο διάστημα 2019-23, το μερίδιο των μισθών στο ΑΕΠ μειώθηκε από 37% σε 34%, με το μερίδιο των κερδών να αυξάνεται από 48% σε 53%, δείκτες που εικονογραφούν την ταχύτατη μεγέθυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. 31

Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση συνεχίζει τις πολιτικές αποψίλωσης των όποιων θεσμών κοινωνικής προστασίας (με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη σχεδιαζόμενη ενοποίηση, ουσιαστικά διάλυση, των υφιστάμενων δομών απεξάρτησης 32), του δημόσιου συστήματος υγείας και εκπαίδευσης (με την πριμοδότηση των ιδιωτικών επιχειρήσεων στους τομείς αυτούς), ενώ προωθεί τη συνεχή ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων και τη θεσμική υπονόμευση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων (νόμοι 4635/2019, 4808/2021 και 5053/2023, βλ. το σχετικό άρθρο του Βασίλη Ασημακόπουλου στο παρόν τεύχος των Θέσεων). Παράλληλα, με τα οριζόντια μέτρα φορολόγησης αυτοαπασχολούμενων και επαγγελματιών υποφορολογεί τα υψηλά «μαύρα» εισοδήματα και υπερφορολογεί τα αντίστοιχα χαμηλά. Την ίδια στιγμή φοροαπαλλάσσει την κεφαλαιοκρατία: «εθελοντική φορολογία εφοπλιστών», «αναβαλλόμενος φόρος» τραπεζών, φοροαπαλλαγή «στρατηγικών επενδυτών», μείωση φόρου μερισμάτων στο 5%, μείωση του «φόρου συγκέντρωσης κεφαλαίου» και του φόρου αγοραπωλησίας μετοχών στο 0,2%, κλπ.

Όμως η δύναμη και η αποτελεσματικότητα των αντιδραστικών πολιτικών της μιας ή της άλλης κυβέρνησης κρίνεται κυρίως «στον δρόμο». Δηλαδή, ο πραγματικός αντίπαλος της κυβέρνησης δεν είναι η «αξιωματική αντιπολίτευση» ή οι άλλες αντιπολιτευτικές κοινοβουλευτικές ομάδες, αλλά οι κινητοποιήσεις των εργαζομένων, της νεολαίας, οι απεργίες, τα κινήματα αλληλεγγύης, οι καταλήψεις, η διεκδίκηση των όρων ζωής και εργασίας της κοινωνικής πλειοψηφίας, που ακυρώνουν και μπορούν να ακυρώσουν τους αντιδραστικούς νόμους.

Οι κινητοποιήσεις της περιόδου που διανύουμε είναι άλλωστε και ο λόγος της δικής μας αισιοδοξίας για το μέλλον, παρά τον αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων. Οι τεράστιες διαδηλώσεις για το Πολυτεχνείο, την Παλαιστίνη, για την επέτειο δολοφονίας του Γρηγορόπουλου, οι αντιφασιστικές πορείες, οι απεργιακές κινητοποιήσεις στον χώρο της υγείας στις 29 και 30/11/23, τα συνεχιζόμενα συλλαλητήρια στις πληγείσες περιοχές της Θεσσαλίας, τα μεγάλα συλλαλητήρια σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και αλλού ενάντια στον νεοφιλελεύθερο κρατικό προϋπολογισμό, οι συνεχιζόμενες κινητοποιήσεις με πρωτοβουλία των συγγενών των θυμάτων των Τεμπών, οι εργατικές κινητοποιήσεις στη Λάρυμνα (ΛΑΡΚΟ), ή των σωματείων εργαζομένων σε Επισιτισμό και Τουρισμό, ο πανελλαδικός συντονισμός 123 φοιτητικών συλλόγων από όλη τη χώρα (16/12/23), είναι μερικά από τα γεγονότα της κινηματικής συγκυρίας στην οποία αναφερόμαστε.

Να μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι η ΝΔ κερδίζει κυρίως επειδή χάνει η κεντροαριστερή αντιπολίτευση και μια μερίδα κόσμου μένει «πολιτικά άστεγη». Όμως κανένα «πολιτικό κενό» δεν διαρκεί για πάντα. Απέναντι στην Ακροδεξιά - Κεντροδεξιά ΝΔ, αλλά και πιο ουσιαστικά απέναντι σε κάθε είδους δήθεν μονόδρομους και υποχρεωτικότητες που απορρέουν από τη νεοφιλελεύθερη στρατηγική και ουσιαστικά από τις απαιτήσεις της αγοράς και της εγχώριας άρχουσας τάξης, θα χρειαστεί στο επόμενο διάστημα να οικοδομηθεί η πολιτική έκφραση και εκπροσώπηση των εκμεταλλευόμενων τάξεων, προκειμένου να συγκεντρωθεί και να πολλαπλασιαστεί η δύναμή τους μέσα στη χειμαζόμενη κοινωνία. Αυτό είναι το καθήκον που πέφτει στις πλάτες της κομμουνιστικής, ριζοσπαστικής και αντικαπιταλιστικής Αριστεράς, που σήμερα αντιμετωπίζει την ιστορική πρόκληση της «μαζικής πολιτικής» και της σύνδεσης του σήμερα με τη σοσιαλιστική προοπτική.